Standaarden

Deze notitie over standaarden in het federatief datastelsel is het vertrekpunt voor het gebruik van standaarden. Het federatief model laat opslag en beheer van data lokaal aan bronhouders, maar faciliteert datagebruik over bronnen heen, centraal door een interoperabel systeem van afspraken en oplossingen op ontsluiting, toegang, annotatie en koppeling.

Context

Op een federatieve manier data delen is alleen maar mogelijk als partijen dezelfde standaarden toepassen. Over de wijze waarop worden in het stelsel nadere afspraken gemaakt, alsook over de invulling van de benodigde organisatorische stelselfuncties, financiering, etc.

Het programma realisatie-FDS heeft een eerste lijst met standaarden opgesteld die partijen in eerste instantie moeten toepassen om federatief datadelen mogelijk te maken. deze lijst treft u aan in bijlage 1. dit is een combinatie van bestaande standaarden recent ontwikkelde standaarden en standaarden in ontwikkeling. er zijn meer standaarden nodig waar we in de loop van de tijd zicht op zullen krijgen. deze eerste lijst wordt gepubliceerd om onze omgeving al vroegtijdig inzicht te geven in relevante standaarden zodat men daar rekening mee kan houden.

hoe worden de standaarden vastgesteld?

Voor het vaststellen van standaarden wordt gebruik gemaakt van het bestaande besluitvormingsproces. Forum Standaardisatie toetst open standaarden en adviseert het Overheids-breed Beleidsoverleg Digitale Overheid (OBDO) over het voorschrijven ervan aan publieke organisaties. Dit kan als aanbeveling of volgens een ‘Pas toe of leg uit’-verplichting. Standaarden met een ‘Pas toe of leg uit’-verplichting kunnen verzwaard worden met een streefbeeldafspraak of tot wettelijke verplichting.

• Standaarden worden vastgesteld via de bestaande procedure van het Forum;
• De voor FDS relevante standaarden zijn ook (bestaande of beoogde) GDI-standaarden, daarvoor wordt de bestaande governance van de GDI gebruikt;
• De architectuurraad GDI adviseert de PGDI en IDO;
• Bespreking van gebruik van standaarden voor FDS vindt plaats in het Tactisch Overleg FDS. Indien relevant voor de CDO’s dan ook in de CDO-raad.
• Het IDO fungeert als ‘voorportaal’ van het OBDO op het gebied van datavraagstukken en heeft een regisserende en stimulerende rol (sponsor). Het IDO is geen besluitvormend overleg. Het OBDO bekrachtigt de standaarden;
• In het OBDO kunnen afspraken gemaakt worden over implementatie(ondersteuning) van standaarden.

Is er meer nodig dan opname van de standaarden op de ‘pas toe of leg uit’-lijst?

Het gebruik van standaarden is essentieel voor de werking van het FDS. Afnemers van data kunnen deze alleen gebruiken als aanbieders en afnemers voldoen aan de afspraken die in het stelsel zijn gemaakt. In veel gevallen zullen partijen zelf de meerwaarde van de toepassing van standaarden in de eigen context zien en zullen deze in de loop der tijd gebruikt worden.

Dit zal echter niet opgaan voor standaarden waarvan de meerwaarde van het gebruik vooral tot uiting komt op stelselniveau. Bovendien laat het verleden zien dat zonder flankerend beleid de adoptie van dergelijke standaarden minstens 10 jaar duurt.

Voor het slagen van FDS is het van belang dat de prioriteit van het toepassen van de noodzakelijke standaarden voor aanbieders en afnemers hoog is. Dat kan door een combinatie van maatregelen:

• Gestructureerd, aan de hand van een meerjaren implementatie agenda, afspraken maken over ontwikkeling en adoptie van standaarden;
• Implementatie-ondersteuning voor deelnemers in het stelsel;
• Het monitoren van de voortgang;
• Het op termijn verplichten van de minimaal noodzakelijke standaarden in de Wet Digitale overheid.

FDS standaarden: de basis

Hieronder staan de standaarden beschreven die partijen in eerste instantie moeten toepassen om op de FDS-manier te gaan werken. Daarnaast is een aantal standaarden benoemd die op dit moment ontwikkeld wordt zodat daar nu al rekening mee kan worden gehouden en meegedaan kan worden bij de totstandkoming als dat gewenst is. Standaarden die ook toegepast moeten worden maar meer generiek van aard zijn (informatiebeveiliging) of zeer specifiek zijn (bijvoorbeeld geo-standaarden), zijn niet opgenomen in dit document omdat die niet FDS-specifiek zijn.

Doel: Inzicht in het data-aanbod

Doel: Ontsluiten van data

Doel: Verantwoord datagebruik

‘Pas toe of leg uit’-beleid

Sommige belangrijke open standaarden worden te weinig gebruikt, waardoor onze digitale samenleving kwetsbaar, inefficiënt of niet toegankelijk is voor iedereen. Daarom geldt voor deze standaarden het ‘Pas toe of leg uit’-beleid. De verplichting geldt voor gemeenten, provincies, rijk, waterschappen en alle uitvoeringsorganisaties. Voor alle andere organisaties in de publieke sector geldt het gebruik van de ‘Pas toe of leg uit’-standaarden als een dringend advies.

Pas toe

‘Pas toe’ betekent dat op het moment dat u ICT aanschaft (een dienst of en product), u de ‘Pas toe of leg uit’-lijst moet raadplegen. Wanneer de aanschaf valt onder een toepassingsgebied dat voorkomt op deze lijst, moet u de standaard(en) toepassen.

Leg uit

Afwijken van het gebruik van de voorgeschreven standaarden mag alleen als een dergelijke dienst of product in onvoldoende mate wordt aangeboden, onvoldoende veilig of zeker functioneert of om een andere reden die van bijzonder gewicht is. De afwijking en de reden daarvan moeten beschreven worden in de bedrijfsvoeringparagraaf van het jaarverslag. Dit is de betekenis van ‘leg uit’.

Streefbeeldafspraken en wettelijke verplichting

Voor sommige standaarden duurt het moment van een volgende aanschaf te lang, waardoor de publieke dienstverlening te veel risico loopt. Er worden dan Streefbeeldafspraken gemaakt om de adoptie te versnellen. En leiden ook deze afspraken tot onvoldoende resultaat, dan kan een standaard in aanmerking komen voor wettelijke verplichting op grond van de Wet digitale overheid.

• ←Vorige
• Volgende→