Doel en aanpak van FDS
Het Federatief Datastelsel is geënt op de ‘Interbestuurlijke datastrategie‘, d.d. oktober 2021 en op het ‘Toekomstbeeld Basisregistraties’, d.d. 16 december 2021.
Interbestuurlijke datastrategie
Het belangrijke beleidsdoel van de interbestuurlijke datastrategie luidt als volgt:
‘Als overheid benutten we het volle potentieel van data bij maatschappelijke opgaven, zowel binnen als tussen domeinen, op een ambitieuze manier die vertrouwen wekt.’
Bron: Meerjarenaanpak Interbestuurlijke Datastrategie.
Een met maatschappelijke opgaven meegroeiend Federatief Datastelsel is een belangrijk instrument voor het realiseren van deze beleidsdoelstelling, zoals ook wordt weergegeven met de bijgaande afbeelding uit het rapport ‘Interbestuurlijke datastrategie’.
 |
|---|
| Meegroeiend Federatief Datastelsel |
Toekomstbeeld basisregistraties
Belangrijke kernpunten uit het toekomstbeeld basisregistraties zijn onder andere:
- FDS maakt hoogwaardige data binnen de overheid – over organisatie- en
domeingrenzen heen – beschikbaar om:
- dienstverlening aan burgers en bedrijven te verbeteren en
- sneller en beter in te spelen op maatschappelijke opgaven.
- Op basis van formele afspraken werken deelnemers van FDS samen om hoogwaardige gegevens voor meervoudig gebruik beschikbaar te stellen.
- FDS stelt de volgende principes centraal:
- “decentraal als kan, centraal als moet” en
- “afspraken gaan boven standaarden, standaarden gaan boven voorzieningen”.
- FDS versterkt de positie van burgers en bedrijven door het verankeren van principes als privacy, transparantie en accountability en beleidsuitgangspunten als het voeren van regie op de eigen gegevens.
- FDS stelselafspraken worden transparant ontwikkeld en vastgelegd en zijn daardoor toetsbaar. Dit bevordert het maatschappelijk draagvlak voor het gebruik van stelseldata.
- FDS ondersteunt verantwoord meervoudig gebruik van data. Dit kan met afspraken, standaarden en technische- en organisatorische functies worden ingevuld. Daarbij zijn nog implementatiekeuzes mogelijk.
- Het toekomstbeeld onderscheidt verschillende categorieën van data. Dat geeft richting aan de verdere ontwikkeling en positionering van basisregistraties en andere registraties zoals domein- of ketenregisters. Classificatie van soorten registers bepaalt welk niveau van stelselafspraken van toepassing moet zijn. Dit voorkomt dat alle stelseldata aan de strengste eisen moeten voldoen en houdt zo de ontwikkeling van FDS beheersbaar en betaalbaar.
Ambitie Federatief Datastelsel
De uitdaging voor FDS is om eenvoudig en vertrouwd delen van data door de overheid mogelijk te maken.
Daarmee wil FDS bereiken dat:
- De samenleving, burger en ambtenaar vertrouwen hebben in datadeling binnen het Federatief Datastelsel; het is verantwoord, met aandacht voor publieke waarden en aansluitend op de ontwikkelingen in de EU.
- De aanpak van maatschappelijke vraagstukken is effectiever doordat meer hoogwaardige data voor meervoudig gebruik beschikbaar zijn.
Dit zal resulteren in:
- (Ten opzichte van het huidige Stelsel van Basisregistraties.) Een federatie met meer datahouders, rijker aanbod van stelseldata, meer gebruikers(organisaties) en intensief gebruik van stelseldata, conformerend aan de aansluitvoorwaarden.
- Samenhangende stelselfuncties die zorgen voor de sturing op en de beoogde werking van het Federatief Datastelsel als vertrouwenssysteem van datagebruik.
- Structurele (door)ontwikkeling van het Federatief Datastelsel via (maatschappelijke) use cases en een innovatiewerkplaats voor experimenteren en beproeven.
- Structurele governance en financiering voor beheer en doorontwikkeling van het stelsel.
- Overzicht en inzicht in beschikbare data door een flinke uitbreiding van ontsloten open en beschermde data via datacatalogi.
Samenvattend is het de ambitie van FDS om Nederlandse overheidsorganisaties op eenvoudige en verantwoorde wijze hun data met elkaar te laten delen ten bate van maatschappelijke vraagstukken en publieke dienstverlening. Zodat de Nederlandse overheid meer maatschappelijke waarde kan genereren uit de (data)middelen waarover ze op grond van haar wettelijke taken beschikt.
Hoe het FDS gaat werken
‘Het Federatief Datastelsel’ is een afsprakenstelsel in opbouw. Het project Realisatie Federatief Datastelsel ontwikkelt functies om aanbieders en afnemers van data uit alle beleidsdomeinen op een juridisch en ethisch verantwoorde manier data te laten delen. De functies zijn ingebed in een afsprakenstelsel dat waar nodig is verankerd in wetgeving. Het afsprakenstelsel kan verder worden aangevuld met concrete standaarden en voorzieningen. Data, data-aanbieders, data-afnemers en en datadiensten in het stelsel, kunnen zo worden voorzien van een ‘FDS-label’ dat duidelijk maakt dat zij voldoen aan het FDS-afsprakenkader (waaronder bijvoorbeeld FDS aansluitvoorwaarden). Stelselfuncties zoals ‘toezicht houden’ zorgen ervoor dat deelnemers structureel conformeren, ook na eventuele wijzigingen binnen het stelsel. Dit alles levert een vertrouwensbasis waarbinnen deelnemers aan het stelsel verantwoord data kunnen delen met andere deelnemers.
Om data te delen maken stelseldeelnemers in de rol van data-aanbieder deze data binnen het stelsel beschikbaar. Dat gebeurt door het leveren van datadiensten. De data-aanbieder publiceert de metadata over de data en diensten die hij beschikbaar stelt, zodat een (potentiële) data-afnemer kan bepalen of dit voor hem bruikbaar is.
Voor het feitelijke datadelen zorgen de deelnemers zelf dat ze kunnen beschikken over de benodigde infrastructurele en functionele voorzieningen. Deze voorzieningen zijn zodanig ontwikkeld en ingericht dat ze conformeren aan de relevante stelselafspraken en -standaarden. Gebruik van eventuele generieke FDS-voorzieningen is geen verplichting, tenzij dat voor specifieke situaties binnen het stelsel is afgesproken en als zodanig vastgelegd in FDS-afsprakenkader.